telefon: +48 503047266
mail: fundacja@spectrumliberi.org
Facebook Youtube

Baza wiedzy

Co to jest autyzm

“Spektrum (autyzmu) jest długie i szerokie, i wszyscy się na nim znajdujemy. Kiedy się w to uwierzy, łatwo zobaczyć, ile mamy ze sobą wspólnego.” Lisa Genova, Kochając syna
Może Cię zainteresuje

Autyzm

Autyzm – to inny odbiór rzeczywistości, odmienne jej postrzeganie oraz rozumienie spowodowane całościowym zaburzeniem rozwoju. Osoby ze spektrum myślą inaczej i w związku z tym inaczej żyją. Autyzm jest zaburzeniem niewidocznym. Nie da się go dostrzec w wyglądzie osoby, która się z nim boryka. Autyzm pochodzi z wnętrza, nie z zewnątrz. Właściwym kierunkiem jest zrozumienie osób ze spektrum poprzez ich, odmienny od naszego, sposób przetwarzania informacji. Pierwsze symptomy autyzmu pojawiają się bardzo wcześnie, często już u kilkunastomiesięcznych niemowląt, ale zawsze są widoczne przed ukończeniem przez dziecko 3 roku życia. Mimo większej wiedzy w tym temacie, autyzm często diagnozuje się również u nastolatków, a nawet osób dorosłych. 

Objawy autyzmu dotyczą głównie nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi, umiejętności komunikowania się i przywiązania do schematów. Część osób z autyzmem nie mówi, używa innych form komunikacji np. gesty, wskazywanie obrazków w specjalnych książkach do komunikacji, pisanie. Te osoby, które świetnie posługują się mową wysławiają się w sposób, który czasem może wydawać się usztywniony, albo nieadekwatny do sytuacji. Często w autyzmie występuje przywiązanie do jednego wzorca lub rutyny w myśleniu i zachowaniu np. chodzenie zawsze tą samą drogą do szkoły albo tzw. stereotypowe zachowania czyli ogromne zainteresowanie wąską dziedziną wiedzy. Kłopot sprawia im wyobraźnia i percepcja. Musimy pamiętać, że autyzm nie jest chorobą, a zaburzeniem rozwoju. Towarzyszy osobie przez całe życie. Nie ma cudownego lekarstwa, które sprawi, że autyzm zniknie. Natomiast dzięki oddziaływaniom terapeutycznym można znacznie poprawić funkcjonowanie osób ze spektrum autyzmu i pomóc im „oswoić świat”. 

 

“Nie lubię być inny. Nie lubię być w mojej głowie. Czasami przypomina to wielki pusty pokój, w którym jestem tylko ja. Poza mną nie ma tam nic.”     Siobhan Dowd, The London Eye Mystery

Przyczyny autyzmu

Autyzm po raz pierwszy został opisany przez Leo Kannera w 1943 roku. Grupę dzieci, którą nazwał autystycznymi opisał również Hans Asperger w 1944 roku. Obaj pracowali niezależnie od siebie i obaj użyli tego samego słowa – autystyczny. Opisali przypadki dzieci i podjęli próbę wyjaśnienia ich zaburzeń opisując m.in. izolowanie się, potrzebę niezmienności, zainteresowanie przedmiotami i brak zainteresowania ludźmi, trudności w komunikowaniu się i w interakcji społecznej. Pomimo wielu badań do dziś nie ma wśród naukowców zgody co do etiologii i patogenezy autyzmu. 

Obecnie uważa się, że nie ma pojedynczej przyczyny autyzmu. Badane są tzw. czynniki ryzyka, czyli elementy zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń ze spektrum autyzmu. Główne kierunki badań dotyczą jego podłoża genetycznego, neurologicznego (budowa mózgu, przesyłanie informacji) oraz środowiskowych czynników ryzyka. Nie spotkamy dwóch takich samych osób ze spectrum autyzmu. Wyróżnia się obecnie tzw. „lepiej funkcjonujące” społecznie dzieci i osoby z autyzmem, posiadające pewien stopień zdolności komunikowania się i umiejętności społecznych przy dostatecznie dobrym, a czasem ponadprzeciętnym poziomie sprawności intelektualnych. Nie ma jednak bezpośredniego związku między tym „lepszym funkcjonowaniem a ilorazem inteligencji – wiele dzieci i osób dorosłych wykazujących poziom intelektualny w normie wiekowej ma bardzo nasilone zaburzenia w porozumiewaniu się, relacjach, zachowaniach i bardzo słabo funkcjonuje społecznie. Warto pamiętać, że zaburzenia autystyczne mają bardzo zróżnicowany charakter, nie tworzą jednolitego obrazu co do symptomatologii i głębokości zaburzeń. Dlatego obecnie w literaturze światowej używa się określenia „spektrum zaburzeń autystycznych”.

“Przypuszczam, że Was porusza piękno drzew, kwiatów i innych rzeczy. Ale dla nas, osób autystycznych przyroda jest równie ważna jak nasze życie. Bo kiedy na nią patrzymy, dostajemy jakby pozwolenie na to, żeby żyć na tym świecie, a całe ciało wypełnia nam się nową energią. Ludzie często nas ignorują lub odpychają, ale przyroda zawsze nas przytuli głęboko w sercu.” Naoki Higashida, Dlaczego podskakuję

Zrozumieć zachowanie

Biorąc pod uwagę specyfikę zaburzenia, jakim jest autyzm, trudno określić jeden, obejmujący wszystkie osoby ze spektrum, wzorzec zachowań. Tak jak w przypadku osób „neurotypowych” to co, kiedy i jak robimy zależy od bardzo wielu czynników. Jednym z nich, z całą pewnością, jest doświadczenie zmysłowe.

Wyobraź sobie, że:

  • czujesz dotyk ubrania na swojej skórze
  • widzisz wszystko w powiększeniu, przez co tracisz sens całości
  • nie potrafisz oderwać się od zapachów
  • głosy to dla ciebie hałas, którego nie potrafisz rozszyfrować
  • nie potrafisz wyróżnić z tła żadnych znaczących komunikatów
  • pewna konsystencja jedzenia wywołuje niepokój
  • żywność o określonym kolorze jest nie do zniesienia
  • z pozoru zwyczajne dźwięki – mikser, odkurzacz – okazują się nieznośne
  • może fascynujesz się jednym kolorem, nie zauważając niczego innego wokół.

Wtedy może się okazać, że świat osoby ze spectrum autyzmu może nie być tak zabawnym, interesującym i przyjemnym miejscem, jak dla osób „neurotypowych”. A mimo wszystko muszą się w nim odnaleźć, funkcjonować i często jeszcze dostosowywać się do naszych oczekiwań i zasad. Stymulacje, zachowania agresywne, autoagresywne nie są wyznacznikiem autyzmu… są próbą radzenia sobie z nieprzewidywalnością, problemami sensorycznymi,  nadmiarem bodźców sensorycznych, brakiem umiejętności komunikacji, a tym samym niemożliwością wyrażania własnych potrzeb i pragnień.

Powtarzalność zachowań m.in. stymulacji daje osobie z autyzmem poczucie bezpieczeństwa i często właśnie sytuacje stresowane powodują ich nasilenie. Pojawiają się one również w sytuacjach podekscytowania.

Mogą przybierać różne formy, m.in.

  • kiwanie się,
  • kręcenie się wokół własnej osi,
  • bujanie się w przód i w tył,
  • pstrykanie palcami,
  • wpatrywanie się w światła,
  • poruszanie palcami przed oczyma,
  • poklepywanie uszu,
  • wprawianie przedmiotów w ruch wirowy,
  • patrzenie się na poruszające się przedmioty,
  • powtarzanie słów lub odgłosów.

O czym powinniśmy pamiętać

Z powodu problemów z odczuwaniem empatii w stosunku do innych ludzi, osobom z autyzmem niezmiernie trudno, o ile w ogóle jest to możliwe, zrozumieć skutki, jakie ich postępowanie wywiera na ludzi znajdujących się w ich otoczeniu.

Strategie ustrukturyzowane wizualnie mogą radykalnie wpływać na zachowanie osób ze spektrum autyzmu, jeśli zostaną przystosowane do ich potrzeb. Niepewność skutkuje niepokojem, a ten problemami z zachowaniem. Należy modyfikować i dostosowywać strategie indywidualnie, dopóki nie będą pasować. Im więcej rzeczy nabierze znaczenia dla osób z autyzmem, tym mniej będą zaniepokojone.

Osoby z autyzmem znacznie rzadziej miewają ataki i mniej się denerwują, jeśli:

  • wiedzą co się wydarzy i kiedy dana czynność się skończy,
  • znają ludzi, formy aktywności i przedmioty w otaczającym je środowisku,
  • mają do czynienia z mniejszą liczbą stymulatorów zmysłowych w swoim otoczeniu,
  • angażują się w regularną, codzienną aktywność fizyczną,
  • cieszą się swoimi mocnymi stronami, talentami i szczególnymi zainteresowaniami,
  • skutecznie komunikują swoje potrzeby i pragnienia,
  • uzyskują pomoc, kiedy tylko jej potrzebują,
  • uczestniczą w sytuacjach towarzyskich odpowiadających ich pragnieniom i umiejętnością,
  • często korzystają z „przerw”,
  • są wypoczęte i regularnie się wysypiają,
  • rozumieją sens tego wszystkiego, co się wokół nich dzieje.
Autyzm a choroba psychiczna?

Autyzm nie jest chorobą psychiczną. Jest zaburzeniem pracy mózgu i pierwsze symptomy można rozpoznać już u dzieci, które ukończyły 18 miesięcy życia. Owszem, tak jak inne osoby z populacji osoby z autyzmem mogą zapadać na choroby psychiczne.

Czy autyzm jest upośledzeniem umysłowym?
Jeśli chodzi o iloraz inteligencji, niektóre osoby z autyzmem są w normie intelektualnej, a nawet są wybitnie zdolne, kończą studia wyższe i robią karierę naukową. Mówimy o osobach wysokofunkcjonujących. Autyzm i niepełnosprawność intelektualna nie zawsze idzie w parze.  Ocenia się, że około 50–60% osób z autyzmem cierpi na współistniejącą niepełnosprawność intelektualną, czyli niedorozwój umysłowy. Dlatego istnieje grupa osób z autyzmem i niepełnosprawnością intelektualną. W tym przypadku problemy komunikacyjne i społeczne są z reguły głębsze. Osoby te wymagają innego zakresu wsparcia i pomocy terapeutycznej.
Czy osoby z autyzmem wyglądają inaczej?
Po wyglądzie nie rozpoznasz osoby z autyzmem. Autyzm nie jest widoczny. Osobę z autyzmem rozpoznasz po zachowaniu i po trudnościach w komunikacji.
Czy osoby z autyzmem mają trudności w komunikacji z innymi i w zachowaniu społecznym?
Objawy autyzmu są różne. Wszystko tak naprawdę zależy od indywidualnego przypadku. W związku ze swoimi ograniczeniami wynikającymi z zaburzenia, osoby z autyzmem komunikują się lepiej lub gorzej. Istnieją osoby, które posługują się jedynie hasłami, używają komunikatorów (tabletów ze specjalnym oprogramowaniem) lub gestami. Są również osoby, które możemy uznać, że są “wygadane”, ale jednocześnie nieadekwatne zachowania i specjalne potrzeby funkcjonowania wskazują, że mają problemy w komunikacji z innymi. Możesz spotkać osoby wycofane. Spotkasz również osoby nadmiernie wykazujące chęć kontaktu. Możesz uznać, że wręcz narzucają swój kontakt. Wszystko zależy od podjętych procesów terapeutycznych, stopnia zaburzenia i cech objawowych.
Na czym dokładnie polegają problemy osób z autyzmem w porozumiewaniu się?
Część osób z autyzmem to osoby niemówiące. Osoby te, wydaje się, że nie wykazują chęci komunikowania się z innymi. Osoby te rozumieją jednak pojedyncze słowa lub proste zdania. Reagują na słowne polecenia. Potrafią odczytać proste informacje i stosować się do nich. Rozumieją gesty innych ludzi. Posługują się pomocami komunikacyjnymi: symbolami, piktogramami, rysunkami lub fotografiami. Do osoby z autyzmem mówi się w sposób prosty i konkretny. Dobrze jest używać gestów, wręcz “przerysowywać” gestykulację. Nie należy używać ogólników i abstrakcji. Część osób z autyzmem to osoby mówiące “echolalią” czyli powtarzaniem. Jest to sposób odpowiadania polegający na powtarzaniu usłyszanych od rozmówcy słów. Echoalia to specyficzne, automatyczne powtarzanie dźwięków, wyrazów, a czasem całych zdań, bezpośrednio po ich usłyszeniu. Na przykład na pytanie: – „jak się masz?”, osoba z autyzmem odpowiada: „jak się masz?”. Jednocześnie powinieneś to zrozumieć jako potwierdzenie “tak, mam się dobrze” Jest to typowy, czyli prawidłowy sposób charakteryzujący rozwijające się dzieci. Z reguły ma to miejsce pomiędzy 2 a 9 miesiącem życia. W przypadku osób z autyzmem ich zaburzenie rozwojowe prowadzi do pozostania na tym etapie rozwoju komunikacyjnego. Echolalia zostaje z nimi przez całe, także dorosłe życie. Osoby z autyzmem można rozpoznać po problemach w porozumiewaniu się i nietypowym zachowaniu. Często mają trudności z funkcjonowaniem w miejscach publicznych. Interakcje społeczne są zaburzone i rozpoznawalne. Osoby z autyzmem mają specyficzne, być może dziwaczne sposoby zachowywania się, ich zainteresowania są bardzo wąskie, a aktywności ograniczone.
Na co zwracać uwagę, jak rozmawiam z osobą z autyzmem?
Wszystkie wymienione trudności komunikacyjne osób z autyzmem wynikają z powodu zaburzeń rozwojowych. Te ograniczenia powodują, że musisz postarać się dostosować kontakt i rozmowę z osobą z autyzmem do jej możliwości. Większość osób z autyzmem jest niezdolna do zachowań manipulacyjnych. Nie oceniaj osoby z autyzmem po zachowaniu, z reguły nie ma złych intencji. Jest zaburzona. Nie wszystkie osoby z autyzmem mają wszystkie wymienione ograniczenia komunikacyjne i społeczne. Czasem jest to nawet niezauważalne, ale specyficzne zachowania i przyzwyczajenia wskazują, że osoba cierpi na autyzm.
Jakie zachowania mogą niepokoić?
W pierwszym roku życia należy zwrócić uwagę, czy nie występuje ograniczenie kontaktu wzrokowego i reakcji na wołanie po imieniu. Jeżeli ten kontakt jest krótkotrwały – może to być niepokojące. Często można doświadczyć sytuacji, że dziecko patrzy na osobę, ale “patrzy jakby przez tę osobę, przez szkło”. W kolejnych etapach rozwoju (drugi rok życia) niepokojący może być brak wspólnego pola uwagi, brak umiejętności zabawy tematycznych i na niby. Objawem może być również brak zainteresowania, co robią i  w co bawią się inne dzieci. Rutynowe zachowania, schematyczne działanie, kręcenie przedmiotami i samym sobą, czasem trzepotanie rączkami – to kolejne symptomy, na które trzeba zwrócić uwagę. Jeżeli mowa nie rozwija się prawidłowo w okresie od 1-3 roku życia, występuje brak gaworzenia, wokalizacji, słów – oznacza to, że dziecko może cierpieć między innymi na autyzm.
Jak można zdiagnozować osobę z autyzmem?
 Przede wszystkim należy zwrócić się do specjalistów:
  • psychiatra
  • neurolog
  • psycholog

Pomogą w ustaleniu, czy nie występują dodatkowe czynniki mające wpływ na występujące objawy (neurolog). Stwierdzą, czy w sferach komunikacji społecznej oraz rozwoju zabawy występują poważne trudności. Doradzą do kogo się zwrócić w celu ewentualnej wczesnej terapii. Wskażą możliwości dziecka na etapie rozwoju. Pokierują do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej (PPP wystawia na podstawie obserwacji opinie o wczesnym wspomaganiu rozwoju i o potrzebie kształcenia specjalnego) – te dokumenty potrzebne są do placówek edukacyjnych, aby mogły wdrożyć zalecenia związane z edukacja i wychowaniem.

 

 

Czy to jest autyzm?

– inaczej autyzm głęboki albo zespół Kannera. Występuje 4 razy częściej u chłopców niż dziewczynek.
Typowe objawy:
– trudności w zakresie komunikowania swoich stanów uczuciowych i emocjonalnych,
– problemy w kontaktach społecznych, kłopoty z integracją wrażeń zmysłowych,
– przymus stałości otoczenia,
– społeczna samoizolacja,
– stereotypowe czynności,
– zaburzenia mowy, echolalia,
– wybitna pamięć mechaniczna,
– brak reakcji na własne imię,
– zazwyczaj niewymawianie ani jednego słowa w wieku 16 miesięcy,
– unikanie kontaktu wzrokowego z rozmówcą.

Objawy nie są jednoznaczne i pełne. Pierwsze symptomy  pojawiają się później niż w przypadku autyzmu wczesnodziecięcego. Autyzm atypowy może rozwinąć się około 3 roku życia, a nawet później. Objawy autyzmu atypowego są w zasadzie identyczne z objawami dzieci z autyzmem atypowym później niż rówieśnicy zaczynają mówić, są w większym stopniu zainteresowane przedmiotami niż ludźmi, w tym najbliższymi opiekunami, nie wodzą wzrokiem za przesuwającym się przedmiotem, unikają patrzenia na ludzi; szczególnie niechętnie patrzą w oczy. Dzieci z autyzmem atypowym przejawiają też brak wrażliwości na ból. Nie lubią zmian – zarówno jeśli chodzi o rozkład przedmiotów w najbliższym otoczeniu, jak i plan dnia. Mają tendencję do nieustannego powtarzania tych samych słów lub tej samej zabawy. Nie lubią się przytulać, często w ogóle nie tolerują dotyku innych osób, nie są zainteresowane kontaktami z innymi dziećmi, mają nagłe napady złości, a nawet agresji. Przejawiają także zachowania autoagresywne.

W odróżnieniu od autyzmu dziecięcego dzieci z zespołem Aspergera (ZA) wykazują raczej prawidłowy rozwój poznawczy, nie ma opóźnień w rozwoju mowy ani zaburzeń uniemożliwiających logiczną komunikację.

Główne objawy syndromu Aspergera:
– upośledzenie umiejętności społecznych,
– niechęć pracy w grupie,
– ograniczona elastyczność myślenia,
– obsesyjne zainteresowania,
– trudności w akceptacji zmian otocznia,
– zachowania rutynowe,
– trudności w komunikacji niewerbalnej.

Osobom z ZA łatwiej zaadaptować się także do środowiska społecznego.

Obrazem klinicznym bardzo przypomina zespół Aspergera.
Główne objawy:
– nadwrażliwość zmysłów,
– brak umiejętności komunikowania się pozawerbalnie,
– bogate słownictwo,
– trudności w zakresie równowagi i grafomotoryki,
– brak umiejętności wyobrażeniowych,
– słaba pamięć wzrokowa,
– problemy w kontaktach z rówieśnikami,
– dosłowna interpretacja przekazów słownych,
– zachowania stereotypowe.

Rozpoczynają się we wczesnym dzieciństwie. Objawiają się trudnościami w kontaktach społecznych, trudnościami w komunikacji, słabością fizyczną i nietypowym zachowaniem. Do PDD-NOS zalicza się m.in. zespół Hellera (utrata umiejętności społecznych, motorycznych i językowych) i zespół Retta (głęboka niesprawność ruchowa, ograniczone możliwości komunikacji z otoczeniem, stereotypowe ruchy rąk, stępienie emocjonalne, ataksja, przykurcze mięśni).

– ang. High-Functioning Autism, HFA. Nie jest jednostką chorobową, ale określenie to stosuje się wobec osób chorych na autyzm, które w miarę dobrze radzą sobie w społeczeństwie.

Szukasz pomocy?