edukacja dziecka z autyzmem
Jednym z problemów nurtujących rodziców dziecka autystycznego jest wybór odpowiedniego miejsca,
w którym będzie mogło być akceptowane, rozumiane
i rozwijające się na miarę swoich możliwości. W edukacji zawsze jest pod górę, warto jednak znaleźć sposób, żeby góra nie była tak stroma.
Wybór przedszkola, szkoły jest istotny, musi być to placówka, w której rozumie się istotę problemów wynikających z autyzmu i która jest otwarta na poszukiwanie nowych metod pracy. Autyzm i zespół Aspergera są kategorią specjalnych potrzeb edukacyjnych, co pozwala ubiegać się o orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.
Aby dziecko zostało uznane za niepełnosprawne w szkole/ przedszkolu, musi posiadać orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez Poradnię Psychologiczno – Pedagogiczną. Jest to inny dokument niż orzeczenie o niepełnosprawności. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego nie oznacza, że dziecko skierowane będzie do szkoły specjalnej. Dokument zawiera zalecenia formy kształcenia tzn. m.in. szkoła ogólnodostępna, szkoła integracyjna, szkoła specjalna, szkoła przyspasabiająca do pracy. Najważniejszą dla nas, z praktycznego punktu widzenia, częścią dokumentu są zalecenia: formy terapii, usprawniania, pomocy oraz warunki realizacji potrzeb edukacyjnych. Zalecenia są wiążące dla szkoły i zawierają wskazówki, jak zorganizować edukację dla dziecka np. zapewnienie terapii pedagogicznej, logopedycznej lub potrzeba obecności asystenta w klasie.
Poradnia wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego na wniosek prawnych opiekunów dziecka. Należy udać się do Poradni właściwej ze względu na adres szkoły lub jeśli dziecko nie chodzi jeszcze do przedszkola/ szkoły – do Poradni właściwej ze względu na adres zamieszkania. W niektórych rejonach trzeba udać się do konkretnej, wyznaczonej przez kuratorium Poradni, która zajmuje się wsparciem osób z autyzmem. Dokumenty potrzebne do uzyskania orzeczenia:
Dziecko z problemami rozwojowymi, zdrowotnymi, niepełnosprawne ma prawo do wczesnego wspomagania rozwoju (WWR), zapewnianego przez system oświaty. Aby uzyskać takie wsparcie, należy zgłosić się do lokalnej poradni psychologiczno-pedagogicznej w celu uzyskania opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju. Uwaga: w przypadku niektórych schorzeń i zaburzeń (wady wzroku, słuchu, autyzm i zaburzenia pokrewne) opinie o WWR wydają poradnie specjalistyczne. Zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju powinny być dostosowane do specyficznych potrzeb dziecka. Są one realizowane przez zespoły wczesnego wspomagania, indywidualnie lub w małych grupach, na terenie poradni, przedszkoli i szkół, które zatrudniają specjalistów i posiadają odpowiedni sprzęt. Zajęcia te mogą odbywać się także w domu, w szczególności z dziećmi, które nie ukończyły 3. roku życia.
Wybór tzw. „dobrej placówki” to bardzo trudna decyzja przed którą staje wielu rodziców. Jest to szczególnie trudna decyzja dla rodziców dzieci z autyzmem.
W przedszkolach ogólnodostępnych, innych formach wychowania przedszkolnego i szkołach ogólnodostępnych, w których kształceniem specjalnym są objęci uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na autyzm, w tym zespół Aspergera, lub niepełnosprawności sprzężone, zatrudnia się dodatkowo: nauczycieli posiadających kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia uczniów niepełnosprawnych lub specjalistów lub asystenta nauczyciela lub osoby, pomoc nauczyciela – z uwzględnieniem realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.
W przedszkolach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi, przedszkolach integracyjnych, szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi i szkołach integracyjnych zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego, z uwzględnieniem realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.
W przedszkolach specjalnych, przedszkolach ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi oraz w klasach I–IV szkół podstawowych specjalnych i szkół podstawowych ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi, dla uczniów z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera zatrudnia się dodatkowo pomoc nauczyciela. Nie wszystkie szkoły będą miały możliwość realizacji wszystkich zaleceń z orzeczenia. Warto więc wybierać takie placówki, które zapewnią dziecku odpowiednią terapię i specjalistów, niż decydować się na placówkę, która jest nieprzygotowana do pracy z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dziecku objętemu kształceniem specjalnym dostosowuje się odpowiednio program wychowania przedszkolnego i program nauczania w szkole do jego potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz jego możliwości. Można więc powiedzieć, że nauka dziecka niepełnosprawnego odbywa się na podstawie indywidualnego programu, który będzie dostosowany do jego potrzeb i możliwości.
Dopytajmy o zajęcia dodatkowe, o kwalifikacje terapeutów. Warto zapytać o ofertę zajęć dodatkowych, kółek przedmiotowych, nawet jak dziecko w nich nie będzie uczestniczyło. Dowiedzmy się przy okazji o kompetencjach psychologa, pedagoga, logopedy, terapeuty SI – czyli tych specjalistach, którzy będą prowadzili terapie.
dla dziecka z zaburzeniami ważne jest to, czy w razie problemów będzie miało się gdzie wyciszyć, jak duża jest świetlica. Sprawdźmy jak na świetlicy wydawane są posiłki, czy to nie sprawi problemu naszemu dziecku. Obejrzyjmy sale sportową, boisko. To wszystko może mieć istotne znaczenie dla naszego dziecka.
jest odpowiednio utrzymane i kontrolowane, zapewnia przestrzeń osobistą każdej osobie, osoby przebywające w nim wiedzą, jakie jest jego przeznaczenie, posiada wyznaczone obszary do nauki, odpoczynku, jest czyste, a przedmioty niezbędne do nauki są starannie poukładane, uwzględnia potrzeby sensoryczne osób, które w nim przebywają, w tym wrażliwość na kolory, oświetlenie, dźwięk, zapewnia możliwość pełnego zaspokajania potrzeb, pozwala na łatwy i szybki dostęp do innych pomieszczeń, takich jak stołówka, toaleta, łazienka, plac zabaw, umożliwia osobie z autyzmem relaks i wypoczynek w wyznaczonym miejscu oraz łatwy dostęp do ulubionych czynności.
Idealna szkoła dla ucznia ze spektrum zaburzeń autystycznych to przede wszystkim szkoła otwarta. Szkoła, w której wszyscy – od dyrektora, poprzez nauczycieli, pracowników administracji, pań kucharek, są otwarci, uważnie obserwują, starają się szukać rozwiązań, współpracują ze sobą i z rodzicami. To szkoła, która potrafi, czasem mimo niesprzyjających warunków lokalowych, licznych klas, wypracować takie rozwiązania, dzięki którym uczeń z autyzmem potrafi w niej znaleźć swoje miejsce, czuje się częścią społeczności szkolnej, jest akceptowany i dostrzega to. Nadwrażliwość sensoryczna, trudności emocjonalne, społeczne i komunikacyjne, pewna sztywność postępowania czy zaburzone funkcje wykonawcze dopiero w środowisku szkolnym zaczynają być bardzo widoczne i przeszkadzają w zdobywaniu wiedzy oraz w prezentowaniu zachowania adekwatnego do sytuacji. Ponadto duża grupa, inna tolerancja osób z otoczenia na postępowanie dziecka, ograniczone umiejętności naśladowania czy dostosowania się do wymagań, przeciążenie sensoryczne, trudności ze zrozumieniem komunikatów i odczytywaniem informacji pozawerbalnej oraz brak zrozumienia kontekstu powoduje, że nasze genialne dziecko gubi się w gąszczu zasad, norm, reguł i umów społecznych, żyje w permanentnym stresie i zaczyna prezentować swoją frustrację na zasadzie walcz albo uciekaj. A to już krok od dużych problemów z zachowaniem. Zdecydowana większość uczniów z zaburzeniami spektrum autyzmu nie jest agresywna. Są to najczęściej spokojni, choć dość dziwnie zachowujący się uczniowie. Podobnie jak w przypadku innych uczniów zdarza się, że dziecko z ASD jest agresywne.
Jednak tak samo jak w przypadku innych dzieci, tak samo i tu zawsze istnieje jakaś przyczyna takiego zachowania.
Może to być np. przeciążenie bodźcami sensorycznymi, zbyt wysoki poziom wymagań, szczególnie w zakresie radzenia sobie w sytuacjach społecznych. Często dzieci z autyzmem są oceniane przez rówieśników jako słabsze i stają się kozłami ofiarnymi. Są przez nich prowokowane w taki sposób, którego nauczyciel nie zawsze potrafi dostrzec. Inne dzieci w takich sytuacjach potrafią odgryźć się tak, aby podpaść nauczycielowi. Jednak dziecko z ASD ma zbyt słabe rozeznanie w regułach społecznych rządzących takimi zachowaniami i reaguje wprost, ku częstej uciesze innych uczniów. Inną przyczyną zachowań agresywnych, którą zawsze należy brać pod uwagę, są przyczyny zdrowotne. Dzieci z autyzmem mogą odczuwać ból, zmęczenie, których nie potrafią zakomunikować w odpowiedni sposób. Dotyczy to również tych najlepiej funkcjonujących uczniów z ASD.
